越南语动词语法

一、定义及语法特点

动作行为：đi去、走   ngồi坐   ngủ睡   đánh打  xem看   làm做   học tập学习   đàn áp镇压   bảo vệ保卫  

发展变化：chết死   mọc生长   mất失去   tăng增加   phai褪色   xuất hiện出现   phát triển发展   thay đổi改变

心理活动：yêu爱   thích喜欢   mong希望   tin相信   sợ怕   nhớ想念   tán thành赞成   coi trọng重视   phản đối反对

动作始终：ngừng停止   cấm禁止   bắt đầu开始   chấm dứt结束   tiếp tục继续

其他情况：có有   giống像   hơn超过

语法特点：

1、能够和下列副词结合：đã   đang   sẽ   rồi   không    chưa   cũng   đều    hãy.

Tôi đã ăn rồi.   我吃过了。

Anh ấy đang họp.  他正在开会。

Mai chị ấy sẽ đi Thượng Hải.  明天她将去上海。

Nó không thích.  他不喜欢。

Tôi vẫn chưa hiểu ạ.   我还是没弄懂。

Chúng tôi cũng đồng ý.   我们也同意。

Mọi người đều tham gia lao động.   大家都参加劳动。

Các em hãy học đi, đừng chơi nữa.   你们学习去，别再玩了。

2、不能放在基数词、单位词之后，不受指示代词的修饰。

3、除表示心理活动的动词外，一般不能和表示程度的副词结合。

4、经常做谓语。

Cuộc khởi nghĩa Nam kỳ bùng nổ.  南圻起义爆发了。

Anh ấy đang họp.   他正在开会。

二、动词的分类

（一）、及物动词：动作是以动作者以外的事物为对象。

Anh đã xem phim ấy chưa?   你看过那部电影吗？

Tôi đã xem rồi.   我看过了。

（二）、不及物动词：动作不以动作者以外的事物为对象。

Chị ấy cười.  她笑。  （不及物动词）

Nócười ai đấy?   她笑谁呢？（及物动词）

 

特殊动词：四种特殊动词：趋向、辅助、判断、受动动词

（一）趋向动词：表示的动作包含着方向。如：

lên上   xuống下   ra出   vào入   sang往   qua过   về回   lại来   đi去   đến(tới)到   dậy起等

Khách đến.  客人到。

Mẹ đã về nhà rồi.  母亲已经回家了。

Máy bay xuống sân bay Tân Sơn Nhất.   飞机降落在新山一机场。

Mẹ mới về chợ.   妈妈刚从集市回来。

Anh ấy đã ra viện.  他已经出院了。

Xuốnggác đi！   下楼去！

Mời đồng chí xuống xe cho. 请您下车。

Chúng tôi bước vào lớp học.  我们走进教室。

Mặt trời mọc lên.  太阳升起来。

Tôi lấy ra hai quyển sách ấy.   我把那两本书拿了出来。

Lấy hai quyển sách ấy ra!    把那两本书拿出来！

lên,xuống:

Mọi người nhìn lên bảng.   大家看着黑板。

Tôi vửa mới trèo lên xe,xe đã chạy ngay.   我刚爬上车，车就开了。

Từ thuyền tôi bước lên bờ.   我从船里走上岸。

Thi hành xong,các huyện phải báo cáo lên tỉnh.   实施之后，各县要向省里报告。

Còi ô tô rít lên.  汽车喇叭响起来。

Chị ấy kêu rú lên.  她大叫起来。

Lửa cháy lên rồi.   火烧起来了。

nhanh lên 快点  mau lên 快些   tốt lên好起来   vui lên高兴起来  cuống lên慌起来   tức lên生起气来   đứng dậy站起来

Đứng trên cao nhìn xuống.  站在高处向下望去。 

Nó nhảy xuống sông tắm.  他跳进河里洗澡。

Trên chỉ thị xuống.    上级向下发指示。

Bánh xe xẹp xuống vì hết hơi.   车带没气瘪下去了。

Mặt xịu xuống.   脸沉下来vao

ra,vào:

Anh ấy ở buồng đi ra.   他从屋里走出来。

Anh ấy từ ngăn kéo lấy ra hai quyển sách.   他从抽屉里拿出两本书。

Chị ấy vội chạy ra sân.   她连忙跑到操场。

Lửa không lan ra to.  火势没有蔓延开来。

Một cơn giông bão sắp bùng ra.  暴风将起。

Nước lũ thoát ra biển.   洪水泄入海中。

Chiếc lá trôira giữa hồ.  一片树叶向湖中飘去。

Tôi tập kết ra Bắc từ năm 1954.   我是1954年集结到北方的。

Trong thời kỳ chống Nhật,nhiều thanh niên Hà Nội trốn lên Cao-Bắc-Lạng.

在抗日时期，许多河内的青年逃到高（平）-北（干）-谅（山）地区。

Chúng tôi nghĩ ra một kế hoạch.  我们考虑出一个计划。

Cái máy này do nước ta chế tạo ra.   这台机器是由我国制造出来的。

Anh ấy ở ngoài sân bước vào nhà.  他从院子外面走进屋里。

Chị ấy bỏ sách vào ngăn kéo.   她把书放进抽屉。

Tôi bơi sang bở bên kia.     我游到河对岸去。

sang,qua:

Chúng tôi đi sang bên kia nhé.  我们到那边去吧。

Vệ tinh nhân tạo đã bay qua Hà Nội.  人造卫星从河内上空飞过。

về,lại:

Bây giơ tôi đi về.    现在我回去。

Chị ấy đã đem cái đó về nhà rồi.   她已经把那件东西带回家了。   đem- 携带

Học sinh đi về nông thôn lao động.   学生到农村参加劳动。

Chúng tôi đi về phía vườn rau.   我们向菜园走去。

Anh đem cái hót rác lại đây.        你把簸箕拿到这里来。  Hót rác-簸箕

Chúng ù té chạy đi không dám ngoảnh cổ lại.  他们赶快跑了，连回头看看都不敢。

Địch tấn công,ta đập lại.  敌人进攻，我们给予回击。

Địch dám chống lại thì ta tiêu diệt chúng nó ngay.

敌人胆敢反抗，我们就立即把他们消灭。

Trói cổ nó lại.   把他捆起来。

Đóng cửa lại.   关上门。

Đoàn kết lại.    团结起来

Tóm tắt lại.     概括起来

Rút ngắn lại.    缩短

đứng lại.       站住

đọc lại.        重读    

Nó chạy lại chị Hoa và nói…他跑到阿花身边说…

đi,dến:

Không biết nó đã chạy đi đâu rồi.  不知道他跑到哪里去了。

Hai quyển sách đó,chị ấy mang đi rồi.  那两本书，她已经带走了。

Chị ấy chạy đến ngay.  她立即跑来了。

Anh Cường mang hai quyển sách đến đây định trả lại anh,nhưng anh đi vắng.

阿强带来两本书要还给你，可你不在。

（二）辅助动词

có thể可以  được能、能够、到  phải必须  cần phải必须   nên应该，成   định打算   muốn  buồn欲   toan打算   dám敢   chực意欲   khỏi免得、离开   khỏi phải免致   thấy见   mất失   thành成   lấy取   等。

Tôi có thể làm được việt ấy.  我能做那件事。

Chúng ta cần phải năng cao không ngừng tinh thần cảnh giác của cán bộ và quần  chúng.    我们必须不断提高干部和群众的警惕性。

Chúng tôi rất muốn đi.   我们很想去。

Tôi mua được một cái mô tô mới.   我买到一辆新摩托车。

Thế nào,chúng mày đã ngửi thấy chưa?   怎么样？你们闻到味了吗？

Nước sôi bốc thành hơi.   沸水蒸发成气体。

Anh xem tôi có nên đi không?   你看我应该不应该去？

Không nên.  不应该。

Tôi cần quyển sách này lắm.  我很需要这本书。

Tôi chẳng thấy gì cả.    我什么也没看见。

Chị ấy mất cái cặp da.   她丢了个皮夹。

nên,cần,phải:必须、要

Tôi thấy tin đó nên báo cho mọi người biết.  我认为这个消息应该通知大家。

Lúc rảnh việc thì nên nghiên cứu các vấn đề.   空闲时，应该研究各种问题。

Tạo nên những chuyển biến mới trong sự nghiệp xây dựng và phát triển nghề rừng ở nước ta!

在我国的林业建设和发展中创造出新的局面!

Những nỗi oan khúc ấy là do bọn vua quan gây nên.这些冤屈是帝王和官吏们造成的。

Tinh thần quyết thắng đã đúc nên súng đạn.  必胜的意志铸出了枪支弹药。

Cần không ngừng tăng năng suất lao động.  要不断提高劳动生产率。

Cần báo cho mọi người biết.   有必要通知大家。

Chúng ta phải cố gắng học tập chủ nghĩa Mác-Lê-nin. 我们必须努力学习马列主义。

Anh đã nói thế thì tôi phải đi thôi.  你已经说到这一步了，那我只好去了。

Chúng ta cần phải quan tâm lẫn nhau.   我们必须相互关心。

phải 接在动词后表示对主体不如意的结果。

Xưa có một người nhà quê rất hiền lành thuần hậu mà lấy phải người vợ cực kỳ nanh nọc, độc ác.  从前，有一个善良敦厚的乡下人娶了一个极其阴险恶毒的老婆。

Nó ăn phải nấm độc.   他吃了毒蘑菇。

Thằng địch dẫm phải mìn,bị chết tan xác.  那个敌人踩上了地雷，被炸得粉身碎骨。

buồn:

Trời nong quá,chả buồn làm gì cả.   天太热了，什么也不想干。

Chúng bay cứ cái thói ấy,không trách chẳng ai buồn thương.

你们总是有这种坏毛病，怪不得没人肯疼爱你们。

Nói nhảm chả ai buồn nghe.   瞎说一气，谁也不想听。

khỏi,khỏi phải：不需要，免于、免得

Thế thì nhà mày đủ sưu,lại khỏi nuôi chó,khỏi nuôi con.  这么一来，你家既能交够税钱，又不必再养狗、养孩子了。

Anh đi thì tôi khỏi đi.  你去就免得我再去了。

Khỏi phảikiểm tra.  免于检查。

khỏi 前接趋向动词：离开

Anh ấy vừa đi khỏi nhà.  他刚离开家。

Bước vào khỏi cổng thôn Đoài, đã thấy nhà ông nghị Quế.迈进兑村村口，就看见了议员阿桂的家。

thấy:

thấy 常放在表示感觉器官动作之后，表示结果。常用的动词有：nhìn望   trông看   nom视   ngó望    nhòm窥视   nghe听   ngửi嗅   sờ摸   nếm尝   tìm找   mó触摸   sục搜寻

Chị Lê…nhìn thấy Min.  黎姐……看见阿敏了。

Chị đã tìm thấy chưa?   你找着了吗？

Tôi tìm mãi mà vẫn không thấy.   我找了好久也没找着。

mất:消失、受损

Thằng Nhân bị cháy mất cái bao lô.  阿仁的背包被烧了。

Nếu cứ thế này mãi,thì mình đến chết mất.要是总这样，我会没命的。

Máy bay biến mất vào trong rừng.  飞机消失在丛林中。

Trâu ăn lúa mất.  水牛会把稻子吃掉的。

lấy:放在一些带有占有、夺取、捕捉等意义的动词后面，起强调作用。

Anh bắt lấy nó.  你把他抓住。

Toàn dân hãy đoàn kết lại để giành lấy những thắng lơị to lớn hơn nữa.

全国人民团结起来，夺取更大的胜利。

được:放在动词后，一是达到如意结果，二是能够。

Ngay từ cuối năm 1941, Đảng đã lập được hai căn cứ địa.

从1941年底开始，党就建立了两个根据地。

Tôi mua được một cái mô-tô mới.  我买到了一辆新摩托车。

Ngày mai tôi về nhà được.   明天我能回家。

Quả này ăn được .   这果能吃。

Đoàn kết mọi lực lường có thể đoàn kết được.  团结一切可以团结的力量。

Nó đã tìm được vàng ở dưới sông.  他已经在河里找到了金子。

Tôi có thể mua quyển sách ấy được.  我能够买到那本书。

Tôi có thể mua được quyển sách ấy.  我能够买到那本书。

Tôi đã mua được quyển sách ấy.  我已经买到了那本书。

Tôi đã bình tĩnh được. 我已经平静下来了。

Mọi người an nhàn được.  大家能够安逸了。

（三）判断动词là:

Hà Nội là thủ đô của nước Việt Nam.  河内是越南的首都。

Người là vốn quý nhất.  人是最宝贵的财富。

Trí thức là gi?   知识是什么？

Nước Việt Nam là một,dân tộc Việt Nam là một.

越南是一个国家，越南民族是一个整体。

Tập thể dục là bảo vệ sức khỏe.  进行体育锻炼是为了保持身体健康。

Thi đua là yêu nước. 竞赛是爱国。

Hợp tác là chung sức mà làm.  合作就是通力去干。

Khóc là yếu hèn.   哭是懦弱的表现。

Học suông là vô ích.  空泛的学习无益的。

Việc đó là tại tôi.   那件事是因我而起。

Đất này là phòng lụt. 这土是用来防涝的。

Em học sinh này rất là ngoan.（强调）   这个学生真实乖。

Thật là điên rồ!（强调）   真是疯狂！

Tôi không phải là công nhân.  我不是工人。

Không phải (là)tôi đâu,bắc lầm rồi！  不是我，您弄错了！

（四）受动动词

bị, được:  前者不如意，后者如意。

Bắc Hai phu mới bị một phát súng lục. 新来的工人二大伯挨了一发手枪子弹。

Tôi bị bệnh dạ dày. 我得了胃病。

Em được một giấy khen.  我得了一张奖状。

Chúng tôi được sự săn sóc của nhân dân.  我们得到人民的关怀。

Chồng chị vẫn bị đánh bị trói suốt đêm.  她的丈夫整夜被捆着，依旧挨打。

Cả tổ được khen.  全组受到表扬。

Chúng tôi được săn sóc chu đáo.   我们受到周到的照顾。

Những người liên lạc bị Pháp bắt mất.    一些联络员被法国人抓走了。

Chị Cúc được nhân dân che chở.  阿菊得到群众的保护。

Nhật bị tan rã.    日本完全失败了。

Tôi bị ho.    我咳嗽。

Hôm nay chúng tôi được nghỉ.   今天我们休息。

Nó chết đi là để anh em bà con được sống.  他的牺牲是为了让乡亲们得以生存。

Nó bị ăn nhạt một tuần.  他吃了一周的淡食。

Tôi được biết tin đó.   我知道那个消息了。

Đồng chí đã được chiếu phổi chưa?   同志，你作了胸透没有？

Anh ấy bị khổ từ bé.   他从小受苦。

Tôi bị nhức đầu.   我头疼。

Nó chỉ mong cho mợ nó được vui.   他只是希望他母亲能够愉快。

Dù có chết cũng được mát vong hồn.   即使死了，灵魂也能得到安慰。

Bọn nhà giàu được ăn no ngủ yên.   有钱人吃得饱，睡得香。

Tôi sung sướng được lânh cái trách nhiệm kết thúc lễ khai mạc này.

我荣幸地承担了宣布开幕式结束的任务。

Tôi được biết tin đó.  我知道了那个消息。

Năm nay em tôi đã được đi bầu cử.   今年我弟弟能去参加选举了。

Ai có lám mới được ăn.   谁劳动谁得食。

Tôi lái ô tô được.   我能开汽车。

Có đạo đức cách mạng…mới lánh đạo được quần chúng.

具有革命道德…才能领导群众。

Ngày mai tôi đến nhà anh được.  明天我能去你家。

Quả này ăn được.  这种果子能吃。

Không có giấy chứng nhận cúng mua được. 没有证明也能买。

không được nói láo!   不许胡说！

phải:不如意结果。

Nó như con gà phải nước nóng. 他就像鸡被热水浇了似的。

Nó phải đòn.   他挨打了。

Nó phải gió lãn ra đường.  他中了风，跌倒在路上。

Nó phải phạt.   他挨罚了。

Thằng bé nó phải mắng.   那个小家伙挨骂了。

chịu:承受，承担

Nó chịu đòn.   他挨打了。

Các en đã chịu ảnh hưởng tốt của nhà trường.  学生们受到学校的好的影响。

Không ai chịu ai.   谁也不服谁。

Đây là gạch chịu nóng.  这是耐火砖。

Khuya rồi mà chưa chịu đi ngủ.  夜深了仍不肯去睡觉。

Kẻ chịu mua nhưng người không chịu bán.  有人肯买，但没人肯卖。 

三、动词的重叠

单音词：

（一）A ®AA:

1. 一些表示历时短促，可以重复进行的动作的单音动词重叠后表示动作的连续、重复。重叠后的两个音节完全相同，读音一样。例如：chóp眨眼   nháy 夹眼  gật 点头  lắc 摇  xua  用手驱赶xoa  抚摸vẫy   挥动gãi  搔痒cào 抓  bùng  弹手指đạp 蹬  ngoáy 抠掏  múa  舞动lay  摇动rung  摇晃đập  拍打mổ 啄  phủi  掸bóp 捏  nắn  轻捏sờ  摸vuốt  捋等。

Nó cười hì hì,gật gật đầu.  他笑嘻嘻，点点头。

Min chóp chóp,lấy mùi xoa lau nước mắt.  阿敏眨眨眼，用手绢擦去眼泪。

Hắn với tay chụp cái bi đông lắc lắc,ra vẻ hài long. 

他伸手抓住水壶，连着摇了几下，显出满意的样子。

2. 一些表示心理活动的单音动词重叠后表示程度上的减弱。如：yêu 爱  ghét  厌恶lo 担心  sợ  怕khiếp 畏惧  tức  生气mến  爱戴giận  生气thương  疼爱nhớ  想念mong 希望  thích  喜欢kinh 惊  ngại 顾虑  等。例如：

Hễ có gió thì kinh kinh.   每当有风时就有些发怵。

Tiếng “vợ chồng”,thấy ngường ngượng mà thinh thích. 

“夫妻”二字听起来感到有点难为情，却又让人喜滋滋的。

这类词的语音重叠有一定的规则。重叠后，第二个音节读音稍重一些，它的前面仍可再加表示相对程度的副词hơi(有点) , khí（略微）等，它仍可带补语。

Cái Tiu đã hơi tinh tỉnh.  小雕已经有点清醒了。

Anh em ở đây xốn xang yêu biển và nhơ nhớ đất liền.

这里的人迷恋着大海，同时也思念着陆地。

lắc lắc连摇几次    lăng lắc稍摇一摇     vỗ vỗ连拍几次    vồ vỗ稍拍了拍    đập đập连拍打几次    đầm đập稍稍拍打。

（二）A ®AA là  表示程度的增强

Đứa bè ấy ,ai cũng yêu yêu là. 对那个小孩谁都十分喜欢。

Thấy rắn,chị ấy sợ sở sợ là. 她一看见蛇就怕极了。

（三）A ®A đi A lại    （A ra A vào, A lên A xuống, A lấy A để）

Tôi đã dặn đi dặn lại bao nhiêu lền.  我已经叮咛来叮咛去多少次了。

Cô ngắm đi ngắm lại một minh độ nửa giờ.  她一个人看来看去，大约看了半个小时。

Mấy chiếc lá bàng cuối cùng quạt lên quạt xuống rối loạn tren cành.

最后的几片榄仁树叶在树枝上不停地上下摆动。

Từ sang đến giờ,chị chỉ chạy ra chạy vào. 从早上到现在，只见她跑进跑出。

Nó nói lấy nói để một hồi.他不停地说了一阵。

双音词：

AB ®AA BB：一些表示动作的联合式双音动词重叠后表示动作的连续、重复。如：

đứng ngồi坐立   kỳ cọ搓擦   bay lượn翱翔   lau chùi拭抹   cười nói说笑   thề thốt立誓   quét dọn打扫   xoa bóp按摩   ra vào进出   đi lại来去   lên xuống上下   đi về来回   qua lại来往

Đoàn người ấy cười cười nói nói rất vui vẻ. 那群人说说笑笑，挺高兴的。

Nó cứ đi đi lại lại trong nhà,không biết đang nghĩ gì？

他在屋里不停地走来走去，不知道在想些什么呢？

Anh ta mua một con dao bầu thật to, đem ra cứ mài mài liếc liếc mãi.

他买了一把特别大的屠刀，拿出来不停地磨呀抢呀。

还有一些谐音动词也可以这样重叠，表示同样的语法意义。例如：

gật gù摇头晃脑   mếu máo撇嘴欲哭   nhảy nhót跳跃   chen chúc拥挤   chạy chọt奔忙   đú đởn胡闹   hát hỏng哼哼唱唱  khấn khứa祈祷   mời mọc邀请   tán tỉnh哄骗

Lý cựu bưng bát rượu kề gần lên môi,và gật gật gù gù.

老里长捧起一碗酒，送到嘴边，还连连点头。

（五）AB ®A-aAB：有一些表示动作状态的谐音动词按照A-aAB的形式重叠，重叠后具有强烈的形象化作用。重叠方式是第一个音节完全重叠，第二个音节声母重叠，韵母变为a或à(ơ 或ờ)，当第一个音节声调属于平、锐、问时，第二个音节的韵母用a或ơ,当第一个音节声调属于玄、跌、重时，第二个音节的韵母用à 或ờ

ấp úng  ®ấp a ấp úng 吞吞吐吐      ấm ứ  ®ấm a ấm ứ 结结巴巴    hí hoáy ®hí ha hí hoáy专心一意   hì hục ®hì hà hì hục 劳碌     lấp lửng ®lấp lơ lấp lửng飘浮不定

（六）AB ®ABAB 

若A、B是问声（锐声），则声调为问（锐）、问（锐）、玄、玄。

若A、B是玄声（重声），则声调为锐、锐、玄（重）、玄（重）。例如：

lảm nhảm ®lảm nhảm làm nhàm   

loạng choạng ®loáng choáng loạng choạng